γαμπρός

ο (AM γαμβρός)

1. σύζυγος τής θυγατέρας κάποιου

2. σύζυγος τής αδελφής

3. ο νιόπαντρος ή εκείνος που ετοιμάζεται να παντρευτεί, ο μνηστήρας

νεοελλ.

1. καθένας που βρίσκεται σε ηλικία γάμου ή θέλει να παντρευτεί

2. φρ. α) «σαν θέλει η νύφη κι ο γαμπρός τύφλα νάχει ο πεθερός» — για κάθε ζήτημα οι αμέσως ενδιαφερόμενοι έχουν την κυρίαρχη γνώμη

β) «χωρίς γαμπρό γάμος δεν γίνεται» — καμιά προσπάθεια δεν μπορεί να αποδώσει όταν λείπουν τα απαραίτητα

γ) «όρσε, γαμπρέ, κουφέτα» — γι' αυτούς που ενεργούν άκαιρα ή αδέξια

δ) «γαμπρός υιγιός δεν γίνεται και νύφη θυγατέρα» — παρά τον στενό οικογενειακό δεσμό δεν αγαπάει κανείς τον γαμπρό ή τη νύφη του όσο την κόρη του ή τον γιο του

αρχ.

ο πατέρας τής συζύγου, ο πεθερός.

[ΕΤΥΜΟΛ. Πιθ. < *γαμ-β-ρος

ρίζα γαμ-, πιθ. από δισύλλ. γαμε- (πρβλ. αόρ. έ-γᾱμ-α), επίθημα -ρός (πρβλ. ισχυ-ρός, μακ-ρός, αιχμη-ρός) με ανάπτυξη ευφωνικού -β- μεταξύ τού συμπλέγματος -μρ- (πρβλ. άμβ-ροτος). Δεν είναι σαφής η ετυμολ. σχέση τής λ. ούτε προς το ομμόριζο αρχ. ινδ. jᾱmᾱtαr «γαμπρός» ούτε προς τα γαμέω, γάμος, από τα οποία προφανώς επηρεάστηκε. Δεν είναι σαφές δηλ. κατά πόσον η ρ. γαμ- είναι αυτή που υπάρχει στα ελλ. γάμος, γαμέω και στον τ. τής αρχ. Ινδικής. Οπωσδήποτε, εμφανίζεται μεγάλη ποικιλία στους τύπους που αποδίδουν την έννοια «γαμπρός» στις διάφορες γλώσσες

πρβλ. αβεστ. zᾱmαοyα- «αδελφός τού γαμπρού», σανσκρ. jαmi- «συμπέθερος», jᾱrα- «μνηστήρας, γαμπρός» (το ᾱ < m), αλβ. dhender, dhande- «αρραβωνιασμένος», λατ. gener «γαμβρός», αρχ. σλαβ. zetĭ, λιθ. žentαs, λεττ. znuŏts (πρβλ. ελλ. γνωτός «γονεύς»). Οι βαλτικοί και σλαβικοί τύποι και ο αλβανικός ανάγονται στη ρίζα τού γίγνομαι. Τέλος ο λατ. τ., αν δεν ανάγεται στην ίδια ρίζα, μπορεί να σχηματίστηκε μεταγενέστερα από το gigno].